18 listopada obchodzony jest Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach (EAAD – European Antibiotic Awareness Day), ustanowiony w 2008 r. przez Komisję Europejską na wniosek Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób. Z kolei w dniach 18 – 24 listopada przypada Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach (WAAW – World Antibiotic Awareness Week), ogłoszony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 2015 r.
Obie inicjatywy mają wspólny cel – zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat narastającego problemu oporności drobnoustrojów na środki przeciwdrobnoustrojowe (antybiotyki, leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze) oraz zachęcenie do odpowiedzialnego stosowania leków.
Antybiotyki od momentu ich wprowadzenia do leczenia zrewolucjonizowały medycynę. Umożliwiły skuteczne zwalczanie infekcji bakteryjnych, a tym samym uratowały miliony istnień ludzkich. Dzięki nim możliwe stało się przeprowadzanie wielu procedur medycznych, takich jak przeszczepy narządów, chemioterapia nowotworów czy inwazyjne zabiegi chirurgiczne.
Antybiotykooporność – cicha pandemia XXI wieku
Niestety, antybiotyki często są stosowane niewłaściwie. Po pierwsze, bywają przepisywane w infekcjach wirusowych, wobec których są nieskuteczne. Po drugie, nadużywa się preparatów o szerokim spektrum działania, które niszczą wiele różnych bakterii, a nie tylko te odpowiedzialne za daną chorobę. Po trzecie, leki te bywają stosowane zbyt długo lub zbyt krótko – zwłaszcza gdy pacjent przerywa terapię po uzyskaniu chwilowej poprawy.
To niewłaściwe i nadmierne stosowanie antybiotyków prowadzi do rozwoju szczepów bakterii opornych na leczenie.
Zjawisko oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe jest dziś uznawane za jedno z największych globalnych zagrożeń zdrowotnych. Coraz częściej lekarze spotykają się z przypadkami zakażeń, których nie można skutecznie leczyć dostępnymi lekami. Choroby takie jak zapalenie płuc, gruźlica, rzeżączka czy salmonelloza stają się coraz trudniejsze do wyleczenia.
Organizacje zdrowia publicznego ostrzegają, że bez zdecydowanych działań grozi nam powrót do „ery przedantybiotykowej”, w której nawet proste zakażenia mogły prowadzić do śmierci pacjenta. Organizacje zdrowia publicznego ostrzegają, że zaledwie 80 lat po odkryciu penicyliny stoimy w obliczu braku skutecznych leków na część infekcji bakteryjnych. Nawet jeśli powstaną nowe preparaty, bez zmiany zachowań, oporność nadal będzie poważnym zagrożeniem.
Antybiotykooporność nazywana jest „cichą pandemią XXI wieku”, ponieważ rozwija się powoli, ale jej skutki są coraz bardziej odczuwalne na całym świecie. Dotyka zarówno kraje bogate, jak i rozwijające się.
Szacuje się, że w 2021 r. oporność bakteryjna była bezpośrednią przyczyną 1,14 miliona zgonów i przyczyniła się do 4,71 miliona zgonów na świecie. Największy wzrost liczby zgonów odnotowano w przypadku zakażeń wywołanych przez opornego na metycylinę gronkowca złocistego.
Prognozy wskazują, że w 2050 roku liczba zgonów bezpośrednio związanych z opornością może wzrosnąć do 1,91 miliona. Najwyższe wskaźniki śmiertelności przewiduje się w Azji Południowej, Ameryce Łacińskiej i na Karaibach. Największy odsetek zgonów (ok. 66%) będzie dotyczył osób starszych, powyżej 70. roku życia.
Coraz częściej izoluje się szczepy bakterii opornych na wszystkie dostępne leki.
Oporność na antybiotyki prowadzi do wydłużenia hospitalizacji, zwiększa ryzyko niepowodzenia terapii i zgonu pacjenta oraz znacząco podnosi koszty leczenia
Wspólna odpowiedzialność – koncepcja „Jedno zdrowie”
Walka z opornością na antybiotyki wpisuje się w założenia globalnej strategii „One Health” („Jedno zdrowie”), która uznaje, że zdrowie ludzi, zwierząt, roślin i środowiska naturalnego jest ze sobą ściśle powiązane. Działania na rzecz racjonalnego stosowania antybiotyków muszą więc obejmować nie tylko sektor ochrony zdrowia, ale także weterynarię, rolnictwo, ochronę środowiska i administrację publiczną.
Co można zrobić?
Każdy z nas ma wpływ na ograniczanie antybiotykooporności.
ZALECENIA DLA PACJENTÓW:
- Stosuj antybiotyki wyłącznie wtedy, gdy zostały przepisane przez lekarza.
- Nie nalegaj na przepisanie antybiotyku, jeśli lekarz uzna, że nie jest on potrzebny – w przypadku infekcji wirusowych antybiotyki są nieskuteczne.
- Przestrzegaj zaleceń lekarza dotyczących dawkowania i czasu trwania terapii. Nie przerywaj leczenia wcześniej, nawet jeśli poczujesz się lepiej.
- Nie udostępniaj innym ani nie stosuj antybiotyków pozostałych po wcześniejszym leczeniu. Każda infekcja wymaga indywidualnej diagnozy i doboru odpowiedniego leku.
- Dbaj o profilaktykę zakażeń – często myj i dezynfekuj ręce, przestrzegaj zasad higieny podczas przygotowywania posiłków, unikaj bliskiego kontaktu z osobami chorymi, pamiętaj o aktualizacji szczepień i zachowuj bezpieczne zachowania seksualne.
- Wybieraj produkty pochodzące z hodowli, w których nie stosuje się antybiotyków w celach pozamedycznych. Przygotowując żywność, zachowuj zasady bezpieczeństwa:
- utrzymuj czystość,
- oddzielaj żywność surową od ugotowanej,
- dokładnie gotuj potrawy,
- przechowuj jedzenie w odpowiedniej temperaturze,
- używaj bezpiecznej wody i sprawdzonych surowców.
Wspólne działania dla wspólnego zdrowia
Tegoroczna edycja Światowego Tygodnia Wiedzy o Antybiotykach (WAAW) odbywa się pod hasłem: „DZIAŁAJ TERAZ. CHROŃ NASZĄ TERAŹNIEJSZOŚĆ, ZABEZPIECZ NASZĄ PRZYSZŁOŚĆ.”
Hasło to przypomina, że oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest już rzeczywistym zagrożeniem, wpływającym nie tylko na zdrowie ludzi, ale również na zdrowie zwierząt oraz kondycję środowiska naturalnego, w którym wszyscy żyjemy.
Przesłanie kampanii jest jednoznaczne – musimy działać teraz, w sposób skoordynowany i kompleksowy, obejmujący wszystkie sektory życia publicznego. Tylko wspólne i zdecydowane działania mogą skutecznie ograniczyć narastające zagrożenie.
Ograniczenie zjawiska antybiotykooporności wymaga współpracy całego społeczeństwa – pacjentów, lekarzy, farmaceutów, hodowców, naukowców i decydentów. Tylko dzięki wspólnym, odpowiedzialnym działaniom możemy zachować skuteczność antybiotyków dla przyszłych pokoleń.
Ważne są kampanie edukacyjne na temat racjonalnej antybiotykoterapii i zapobiegania zakażeniom prowadzone w sposób ciągły i kierowane do specjalistów medycznych i do ogółu społeczeństwa.
Pamiętajmy – antybiotykooporność może dotknąć każdego, niezależnie od wieku czy miejsca zamieszkania. Każdy z nas może jednak przyczynić się do ochrony skuteczności leków, które od dekad ratują ludzkie życie.
W Polsce koordynatorem kampanii Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach i Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach jest Narodowy Instytut Leków w Warszawie. Działania te prowadzi w ramach realizacji Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025 finansowanego ze środków Ministra Zdrowia.
Pliki do pobrania:
