Mija 42 lata od podpisania Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich. O znaczeniu tamtych wydarzeń, które stały się symbolem walki rolników o swoje prawa dyskutowali uczestnicy debaty, która dobyła się w Kinie „Zorza” w Rzeszowie. Zaproszonych gości przywitała wojewoda podkarpacki Ewa Leniart.
– Wydarzenia z przed 42 lat, które zakończyły się podpisaniem Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich mają bardzo istotne znaczenie – są bowiem wyrazem wielkiej determinacji tych, którzy podjęli protest w Ustrzykach, a potem kontynuowali go tutaj w Rzeszowie przy wsparciu robotniczej „Solidarności”. Te porozumienia, jako jedne z czterech, nie tylko otwierają drogę do rejestracji rolniczej „Solidarności”, ale co niezwykle ważne, otwierają drogę do polskiej wolności, do pełnej suwerenności państwa polskiego. Dla wielu młodych ludzi te wydarzenia nie są znane, dlatego tak ważne jest, by przypominać wszystko to, co stało się udziałem wielu zdeterminowanych, odważnych ludzi. Sprzeciw, który wtedy został podjęty, wynikał z wielkiego umiłowania wolności, z wielkiego szacunku dla własności ziemi, do prawa do samodecydowania o swojej przyszłości – mówiła wojewoda.
Dyskusję poprzedził pokaz filmu dokumentalno-fabularnego pt. „Chłopski bunt 81” produkcji Telewizji Rzeszów. Narratorem, który przeprowadził widza od 29 grudnia 1980 do 20 stycznia 1981 roku, był historyk z rzeszowskiego Oddziału IPN dr Marcin Bukała. Zamiarem twórców było to, aby jego wypowiedzi były jak najbardziej atrakcyjne wizualnie. Nagrano je z wykorzystaniem członków historycznych grup rekonstrukcyjnych, którzy odtworzyli elementy scenerii sprzed ponad 40 lat. Film wzbogacono także o inscenizacje z udziałem aktorów oraz rekonstrukcje wydarzeń z 1981 roku.
W debacie wzięli udział dr hab. Dariusz Iwaneczko – dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, dr Marcin Bukała – historyk z IPN Rzeszów, ks. prałat Stanisław Słowik – były dyrektor Caritas Diecezji Rzeszowskiej oraz Henryk Cząstka – działacz „Solidarności” Rolników Indywidualnych.
Wydarzenie objął patronatem honorowym Prezydent RP Andrzej Duda.
Podczas dzisiejszych obchodów została zaprezentowana wystawa „Strajki ustrzycko-rzeszowskie grudzień 1980 – luty 1981”, przygotowana w lutym 2006 r. przez ówczesne Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Rzeszowie przy współpracy z Regionem Rzeszowskim NSZZ „Solidarność”. Ekspozycja zawiera zgromadzone dokumenty, fotografie, informacje prasowe i plakaty pochodzące ze zbiorów rzeszowskiego i lubelskiego Oddziału IPN, Archiwum Państwowego w Przemyślu, archiwum Zarządu Regionu Rzeszowskiego NSZZ „Solidarność” oraz osób prywatnych.
***
Porozumienia Rzeszowsko-Ustrzyckie były czwartym i ostatnim – po Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu Zdroju – porozumieniem społecznym zawartym w latach 1980-81. Nie dawały jeszcze rolnikom indywidualnym prawa do tworzenia związku zawodowego, co było głównym żądaniem strajkujących, ale sam protest i rozmowy z komunistyczną władza, oznaczały zapowiedź uznania związku rolników.
Dokument podpisany przez protestujących i władze PRL gwarantował m.in. nienaruszalność chłopskiej własności wraz z prawem do dziedziczenia, zrównanie w prawach rolników indywidualnych z rolnictwem państwowym i spółdzielczym oraz zniesienie ograniczeń w obrocie gruntami rolnymi. Negocjacje ze stroną rządową trwały kilka tygodni. Porozumienie w Rzeszowie podpisano 19 lutego, 40 minut po północy. Dzień później zawarto porozumienie w Ustrzykach Dolnych.
