Konferencja była skierowana do przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji, które realizują zadania i inicjatywy kształtujące warunki godnego, zdrowego starzenia się, działających na rzecz bezpieczeństwa i aktywności środowiska senioralnego. O sytuacji osób starszych dyskutowali podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Elżbieta Bojanowska, poseł na Sejm RP Józefa Hrynkiewicz, wojewoda podkarpacki Ewa Leniart, przedstawiciele Policji, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i środowisk uniwersyteckich. W ramach wydarzenia odbyło się również spotkanie z mediami lokalnymi z udziałem reprezentantów komitetu naukowego konferencji.
Jak podkreśliła wojewoda Ewa Leniart, polityka senioralna jest działaniem organów administracji publicznej wszystkich szczebli oraz innych organizacji i instytucji, które realizują zadania dotyczące zapewnienia warunków godnego starzenia się, konieczności zagospodarowania potencjału osób starszych, a także rozwoju usług i towarów im dedykowanych. „W Polsce od kilkunastu lat obserwowany jest proces zmiany struktury demograficznej, którego cechą jest rosnący udział osób starszych (powyżej 60 lat) w populacji ogółem. Jednocześnie należy podkreślić, iż na skutek poprawiających się warunków życia, wydłuża się średnia długość życia. Według prognozy statystycznej przeciętny czas trwania życia kobiet wydłuża się do 85 lat, zaś mężczyzn do 80 lat. Istotną konsekwencją demograficznego starzenia się społeczeństwa jest także coraz częstsze samotne zamieszkiwanie osób starszych, tzw. singularyzacja starości” – powiedziała wojewoda Ewa Leniart podkreślając jednocześnie, że Polska stoi przed szeregiem wyzwań związanych z planowaniem i kształtowaniem polityki w obszarze aktywności społecznej osób starszych. – „Istotne jest podejmowanie działań bezpośrednio skierowanych do seniorów oraz mających na celu wsparcie jednostek samorządu terytorialnego w realizacji ich zadań ustawowych. Dlatego też Polska znajduje się wśród krajów, które dokonują wiele zmian w polityce senioralnej” – mówiła wojewoda.
Wiceminister Elżbieta Bojanowska przedstawiła założenia polityki państwa wobec osób starszych. Skupiła się m. in na działaniach skierowanych do jednostek samorządu terytorialnego dotyczących tworzenia ośrodków wsparcia.
Jednym z głównych narzędzi poprawy sytuacji osób starszych jest Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020. Celem strategicznym programu jest zwiększenie aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym seniorów poprzez rozbudowę infrastruktury ośrodków wsparcia w środowisku lokalnym oraz zwiększenie miejsc w placówkach „Senior+” przy dofinansowaniu działań jednostek samorządu w rozwoju na ich terenie sieci Dziennych Domów „Senior+” i Klubów „Senior+”. W takich placówkach seniorzy mogą rozwijać swoje pasje, rehabilitować się, integrować ze środowiskiem lokalnym. Ponadto została zainicjowana Kampania „Bezpieczny i Aktywny Senior”, mająca na celu uwidocznienie społeczeństwu możliwości zapewnienia bezpieczeństwa seniorom oraz możliwości aktywizacji osób starszych.
Uczestnicy konferencji mieli okazję wysłuchać prelekcji pn. „Społeczne i ekonomiczne skutki zmian w strukturze demograficznej Polski do 2050 r., która przedstawiła poseł na Sejm RP prof. Józefa Hrynkiewicz. Zapoznali się także m. in. z zagadnieniami dotyczącymi działań podejmowanych na rzecz bezpieczeństwa seniorów i edukacji osób starszych.
Polityka senioralna w województwie podkarpackim
- Sytuacja demograficzna
Według danych GUS na koniec 2016 r. liczba ludności województwa podkarpackiego wyniosła 2 127 656 mieszkańców, w tym liczba osób w wieku 60 lat i więcej to 464 404, co stanowi blisko 22% ogółu mieszkańców naszego regionu.
W subpopulacji osób w starszym wieku najliczniejszą grupę (prawie 1/3) stanowią osoby 60-64 letnie (137 133osoby). Prawie 19% osób starszych stanowią osoby w wieku 80 lat i powyżej (87 850 osób).
- Sytuacja społeczno-ekonomiczna osób starszych
Sytuacja społeczno-ekonomiczna osób starszych jest w dużym stopniu uzależniona od miejsca zamieszkania, dostępu do usług świadczonych przez instytucje, aktywności ekonomicznej oraz stanu zdrowia. W przeważającej części osoby po 60 roku życia nie wykazują aktywności ekonomicznej.
Świadczenia otrzymywane przez osoby w wieku 60+ to głównie emerytury i renty z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Największe obciążenia finansowe osób starszych są związane z utrzymaniem dobrego stanu zdrowia, tj.: zakupem lekarstw i środków opatrunkowych, dojazdem do placówek służby zdrowia oraz ewentualnym sfinansowaniem wizyt prywatnych lub rehabilitacji. Równie wysokie wydatki są ponoszone w związku z zakupem żywności oraz z utrzymaniem domów lub mieszkań, tj.: dokonaniem opłat za media, opłaceniem podatków, zakupem opału.
- Infrastruktura ochrony zdrowia dedykowana osobom starszym.
Problemami, z jakimi najczęściej muszą zmierzyć się osoby w podeszły wieku, są problemy ze zdrowiem.
Do infrastruktury ochrony zdrowia, dedykowanej osobom starszym, na terenie Podkarpacia należą:
– 3 oddziały geriatryczne (łącznie 53 łóżka szpitalne),
– 5 dziennych ośrodków opieki geriatrycznej (łącznie 37 miejsc),
– 9 poradni geriatrycznych,
– 2 zespoły opieki domowej,
– 2 oddziały psychogeriatryczne (łącznie 74 łóżek),
– 2 oddziały dzienne psychogeriatryczne (łącznie 34 miejsca),
– 1 poradnia psychogeriatryczna.
Osoby starsze uzyskują świadczenia medyczne również na zasadach ogólnych (tj. nie w dedykowanych dla nich komórkach organizacyjnych). Są to przede wszystkim poradnie podstawowej opieki zdrowotnej, poradnie chorób wewnętrznych, oddziały chorób wewnętrznych oraz w zakładach opieki długoterminowej, stacjonarnej opieki zdrowotnej, w tym: zakładach opiekuńczo-leczniczych (1232 łóżek), zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych (652 łóżka), hospicjum (193 łóżka), oddziale opieki paliatywnej (71 łóżek).
- Infrastruktura pomocy społecznej oraz usługi społeczne na rzecz osób starszych
Polski system pomocy społecznej gwarantuje szereg instrumentów, skierowanych do osób starszych. Za udzielanie podstawowej pomocy społecznej odpowiedzialna jest gmina, która zaspokaja potrzeby społeczności lokalnej.
Osoby starsze mają również możliwość korzystania z systemu świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, które oferuje ustawa o pomocy społecznej. Biorąc pod uwagę generalną zasadę pomocy ludziom starszym, zgodnie z którą powinni oni pozostawać jak najdłużej w swoim dotychczasowym, rodzinnym środowisku, wyróżnić należy takie formy pomocy jak usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w tym specjalistyczne.
Na terenie województwa podkarpackiego 130 gmin świadczyło lub zlecało powyższe usługi, co stanowi 81% wszystkich gmin.
Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze realizowało 1473 opiekunów, którzy objęli wsparciem 4 096 mieszkańców w wieku 60+.
Samorządy Podkarpacia na świadczenie powyższych usług przeznaczyły łącznie: 28 873 715,69 zł, w tym na specjalistyczne usługi opiekuńcze kwotę w wysokości: 3 688 560,93 zł.
W 13 gminach usługi opiekuńcze świadczyły osoby fizyczne w ramach pomocy sąsiedzkiej. Taką formą wsparcia było objętych 108 mieszkańców województwa, którym pomagało 60 osób mieszkających w niedalekiej odległości od miejsca zamieszkania osoby potrzebującej pomocy. Gminy na ten cel przeznaczyły 418 230,32 zł, zaś osoby pomagające otrzymywały średnio 458,02 zł wynagrodzenia.
Na terenie Podkarpacia funkcjonuje 46 domów pomocy społecznej, w tym 17 z nich jest przeznaczonych dla osób w podeszłym wieku. Są one prowadzone przez powiat (lub na zlecenie powiatu), posiadają łącznie 1.052 miejsca. Ponadto jeden dom pomocy społecznej o profilu dla osób w podeszłym wieku jest jednostką organizacyjną gminy (12 miejsc) oraz jeden dom prowadzony przez osobę prawną, z 40 miejscami, również dla osób w podeszłym wieku. Na terenie województwa podkarpackiego funkcjonują również placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, działające w ramach działalności gospodarczej lub statutowej.
W ramach działalności gospodarczej funkcjonują 4 placówki zapewniające całodobową opiekę, posiadające łącznie 103 miejsca, natomiast w ramach działalności statutowej funkcjonują 2 placówki i posiadają 70 miejsc, przeznaczonych również dla osób w podeszłym wieku.
Ponadto na terenie województwa podkarpackiego funkcjonuje 7 dziennych domów pomocy, które świadczą wsparcie osobom starszym wymagającym częściowej pomocy w codziennym funkcjonowaniu.
- Pozostałe inicjatywy poświęcone osobom starszym na Podkarpaciu.
Na terenie Podkarpacia podejmowane są stale inicjatywy poświęcone osobom starszym. Niemal w każdej gminie została zatwierdzona strategia rozwiązywania problemów społecznych, w której ujęto również działania dedykowane osobom starszym.
W województwie funkcjonują 22 uniwersytety trzeciego wieku, 11 rad seniorów, 43 związki emerytów i rencistów, 28 klubów seniora oraz 46 kół gospodyń wiejskich. Ponadto organizacje społeczne działające na rzecz osób starszych, tj. stowarzyszenia, zespoły śpiewacze, akademie seniora, skupiają osoby starsze i organizują: wycieczki krajoznawcze, pomoc prawną, spotkania tematyczne, warsztaty, zajęcia rekreacyjne, konferencje, lekcje nauki języków obcych, itp.
- Finansowe wsparcie osób starszych z budżetu Wojewody Podkarpackiego.
Wojewoda Podkarpacki udziela wsparcia finansowego organizacjom pozarządowym, prowadzącym działalność, m.in. na rzecz osób starszych, w ramach otwartego konkursu ofert „na realizację programów z obszaru wsparcia działań innowacyjnych skierowanych do środowisk zagrożonych bezradnością w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych oraz aktywizacji osób starszych”.
Projekty dedykowane osobom starszym są skoncentrowane na umożliwieniu seniorom realizacji zróżnicowanych form indywidualnej aktywności życiowej, tj. fizycznej, artystycznej, intelektualnej, itp. Zaś głównym celem programu jest odbudowa i wzmocnienie autorytetu osób starszych.
W 2016 roku na realizację ww. programów przeznaczono kwotę 600 000 zł dla 43 podmiotów, w tym 21 otrzymało dofinansowanie na aktywizację osób starszych, na łączną kwotę 301.000 zł. Dotacje zostały wykorzystane w szczególności na organizację zajęć sportowych (m. in. basen, pilates, nordic walking, aerobik), warsztaty: kulinarne, komputerowe, taneczne, wokalne, plastyczne, fotograficzne; wyjazdy do kina, muzeum, teatru, filharmonii, wycieczki kulturoznawcze, konsultacje z prawnikiem, psychologiem, zakup materiałów do prowadzenia warsztatów.
W 2017 roku na realizację ww. programów przeznaczono kwotę 300.000 zł dla 20 podmiotów, w tym 6 otrzymało dofinansowanie na aktywizację osób starszych, na łączną kwotę 106.000 zł. Dotacje zostały wykorzystane na aktywizację kulturalna i sportową seniorów.
- Rządowy Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020.
Celem strategicznym programu jest zwiększenie aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym seniorów, poprzez rozbudowę infrastruktury ośrodków wsparcia w środowisku lokalnym oraz zwiększenie miejsc w placówkach „Senior+” przy dofinansowaniu działań samorządu w rozwoju na ich terenie sieci Dziennych Domów „Senior+” i Klubów „Senior+”.
Na terenie województwa podkarpackiego powstało 11 dziennych domów „Senior+”, w tym 10 placówek w 2015 r. oraz 1 dom w 2016 r.
W 2017 r. kolejnych 10 gmin otrzyma wsparcie finansowe na utworzenie nowych Dziennych Domów i Klubów „Senior+” (gmina: Rymanów, Miasto Krosno, Radomyśl Wielki, Zarszyn, Miasto Jarosław, Miasto Stalowa Wola, Ropczyce, Kolbuszowa, Miasto Dębica, Zaleszany) oraz na funkcjonowanie już działających na Podkarpaciu placówek „Senior+” (gmina: Korczyna, Niwiska, Wojaszówka, Głogów Małopolski, Gać, Miasto Przemyśl, Miejsce Piastowe, Strzyżów, Boguchwała, Padew Narodowa, Pruchnik)
Uczestnictwo w zajęciach prowadzonych przez Domy i Kluby „Senior+” ma na celu:
- poprawę jakości życia seniorów,
- zapewnienie seniorom wsparcia oraz pomocy adekwatnej do ich potrzeb i możliwości, wynikających z wieku i stanu zdrowia, w tym wsparcia specjalistycznego,
- integrację społeczną środowiska seniorów, w tym rozwoju działań samopomocowych,
- zwiększenie zaangażowania seniorów w życie społeczności lokalnych.
