24 marca 1944 r., za pomoc i ukrywanie Żydów, niemieccy żandarmi zamordowali rodzinę Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej. W trakcie masakry zabito 17 osób – w tym rodzące się dziecko.
W rocznicę zbrodni obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, ustanowiony przez Parlament w 2018 r. z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy.
Zgodnie z decyzją Papieża Franciszka beatyfikowanych zostało dziewięcioro członków rodziny Ulmów. Proces wyniesienia na ołtarze trwał 20 lat. To pierwszy raz w historii Kościoła, gdy godność błogosławionych otrzymała cała rodzina.
Formułę beatyfikacyjną, z mandatu papieża Franciszka, odczytał kard. Marcello Semeraro, prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych: „…naszą władzą Apostolską zezwalamy, aby odtąd Czcigodni Słudzy Boży, Józef i Wiktoria Ulma, małżonkowie wraz z ich siedmiorgiem dzieci, wierni świeccy, męczennicy… obdarzeni byli tytułem Błogosławionych”.
Do zgromadzonych w Markowej zwrócił się prezydent Andrzej Duda.
– Chcę podziękować w imieniu państwa, bo ta dzisiejsza uroczystość ma głęboki wymiar duchowy związany z naszymi przekonaniami religijnymi, naszą wiarą, naszymi zobowiązaniami z tej wiary wynikającymi, ale ma także ogromnie ważny wymiar państwowy z punktu widzenia podkreślenia w sposób dobitny, instytucjonalny prawdy historycznej o czasach niemieckiej, hitlerowskiej okupacji polskich ziem w czasie II wojny światowej, o ówczesnym zbrodniczym niemieckim prawodawstwie na tej ziemi, które to prawodawstwo było podstawową przyczyną tej tragedii i tej straszliwej zbrodni, jaka została popełniania na polskiej rodzinie – podkreślał po zakończeniu nabożeństwa prezydent Andrzej Duda.
Postawę Ulmów i rangę wydarzenia w Markowej komentowała także wojewoda Ewa Leniart.
– Byliśmy świadkami historycznego wydarzenia, będącego zwieńczeniem wieloletnich starań ludzi, którzy przekazywali prawdę o wielkiej ofierze Wiktorii i Józefa Ulmów oraz siedmiorga ich dzieci. Postawa Ulmów jest dla nas symbolem człowieczeństwa w mrocznych czasach, jakie na polskich ziemiach nastały wraz niemiecką okupacją – komentowała wydarzenie wojewoda podkarpacki Ewa Leniart.
W beatyfikacji wzięło udział 35 tys. wiernych
Beatyfikacja była wielkim przedsięwzięciem dla służb odpowiadających za bezpieczeństwo uczestników nabożeństwa. Zgodnie z poleceniem wojewody podkarpackiego Ewy Leniart, od kwietnia, cyklicznie odbywały się posiedzenia Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego.
⁃ Pragnę podziękować wszystkim zaangażowanym w zabezpieczenie uroczystości. Setki funkcjonariuszy Policji, Służby Ochrony Państwa, Państwowej i Ochotniczej Straży Pożarnej, ratowników medycznych i wolontariuszy to obraz tego z jak wielkim przedsięwzięciem mieliśmy do czynienia. Odpowiednie przygotowanie i profesjonalizm służb zagwarantował bezpieczny i niezakłócony przebieg wydarzenia – mówiła Ewa Leniart podsumowując akcję.
W działania zaangażowanych było m.in. 650 policjantów, ponad 450 strażaków, 110 zastępów straży pożarnych z 14 powiatów, w tym Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Chemiczno – Ekologicznego „LEŻAJSK”. Policja szacuje, że w uroczystości uczestniczyło 35 tys. wiernych.
Upamiętnienie w Jagielle–Niechciałkach
Po zakończeniu mszy beatyfikacyjnej, na Cmentarzu Wojennym Ofiar Hitleryzmu 1939–1945 w Jagielle–Niechciałkach, odbyło się spotkanie modlitewne z udziałem prezydenta Andrzeja Dudy. Modlitwę poprowadził Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich, Prefekt Dykasterii Spraw Kanonicznych kard. Marcello Semeraro, i kard. Grzegorz Ryś, metropolita łódzki. Podczas spotykania odsłonięto Pomnik Pamięci Żydów Obywateli II Rzeczypospolitej, zamordowanych w Markowej w latach 1942–1944 przez funkcjonariuszy niemieckich formacji okupacyjnych.
Inskrypcja na pomniku głosi:
PAMIĘCI ŻYDÓW
OBYWATELI II RZECZYPOSPOLITEJ
ZAMORDOWANYCH W MARKOWEJ W LATACH 1942–1944
PRZEZ FUNKCJONARIUSZY NIEMIECKICH FORMACJI OKUPACYJNYCH
EKSHUMOWANYCH Z MIEJSC KAŹNI
I PRZENIESIONYCH NA TEN CMENTARZ W 1947 R.
TU SPOCZYWAJĄ BŁOGOSŁAWIONEJ PAMIĘCI
ZAMORDOWANI Z RODZINĄ ULMÓW
SAUL GOLDMAN
MECHEL GOLDMAN
JOACHIM GOLDMAN
BARUCH GOLDMAN
MOJŻESZ FAJWEL GOLDMAN
GOŁDA (GIENIA) GRÜNFELD
LEA DIDNER
RESZLA (REISZEL) DIDNER
ORAZ
MASIA GRINBAUM
ROJZA GRINBAUM
RYFKA GRINBAUM
SZLOMA LOBERFELD
LEJZOR LOMBARFELD
HADASA MILLER
SZMUL TENCER
I 34 OSOBY NIEZNANE
INSTYTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ
2023.
