– Dziękuję za kolejną inicjatywę, która wiąże się z przywracaniem pamięci, z upowszechnianiem wiedzy o działalności ruchu sokolego, w tym przypadku w Stanach Zjednoczonych, ale sama wystawa też służy do tego, by przypomnieć o tym, że towarzystwa sokole były tutaj, na ziemiach polskich tworzone w czasach bardzo trudnych, kiedy Polski nie było na mapie Europy po to, by skoncentrować działalność przede wszystkim młodych ludzi , stworzyć warunki do tego, by wychowywać w zdrowym ciele mądrych i dobrych patriotów, którzy później rzeczywiście odgrywali bardzo ważną rolę w odbudowywaniu państwa polskiego. Ruch sokoli w Ameryce jest o tyle ważny, że stał się czynnikiem dodatkowo jeszcze integrującym Polonię. To działanie, które zawsze ma dla emigrantów ogromne znaczenie – powiedziała wojewoda podkarpacki Ewa Leniart.
Każda z szesnastu plansz przedstawia kręgi tematyczne odnoszące się do historii „Sokoła”: początki i organizacja, struktura, rozłam i zjednoczenie, militaryzacja, rekrutacja, czyn zbrojny, wsparcie dla Ojczyzny, walki na Kresach, sokolstwo podczas II wojny światowej, sport (rozwój fizyczny, otwarcie na inne dyscypliny, lekkoatletyka, sokoli sportowcy), więzi oraz solidarność z Polską.
Dla Sokolstwa Polskiego w Ameryce rok 2022 obfitował w jubileusze: to 135 rocznica założenia pierwszego gniazda sokolego w Chicago, 70. rocznica śmierci doktora Teofila A. Starzyńskiego, wieloletniego prezesa tej organizacji, a także 60 lat od powołania do istnienia Funduszu Stypendialnego jego imienia; to również 65. rocznica śmierci Marii Korpanty-Kowalskiej, wiceprezeski sokolstwa, która pełniła tę funkcję przez ponad trzy dekady. W Polsce obchodzona jest z kolei 155. rocznica ruchu sokolego, który istnieje obecnie pod nazwą Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”.
Od 2019 roku Archiwum IPN w Warszawie jest depozytariuszem unikatowego zbioru obejmującego niemal dwie tony materiałów pochodzących z Pittsburgha ukazującego dzieje nie tylko Sokolstwa Polskiego w Ameryce, ale wpisującego się w szerszy kontekst dziejów Polonii i jej wybitnych przedstawicieli.
Wystawa odbywa się pod Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości.
Organizatorzy: Instytut Pamięci Narodowej, Archiwum Pełne Pamięci.
Partnerzy: Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce, Muzeum Sportu I Turystyki w Warszawie, Polish Falcons of America.
