Kongres odbył się 10 grudnia w formie hybrydowej. Realizowana od 2018 r. inicjatywa jest wyjątkową formą pamięci o wszystkich, którzy włączyli się w sposób szczególny w trudną drogę tworzenia niezawisłej Rzeczypospolitej. Celem wydarzenia jest wzmocnienie poczucia wspólnoty obywatelskiej oraz wzbogacenie wiedzy na temat polskiej historii i narodowych wartości.
– W przeddzień 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego zorganizowaliśmy kolejny już Kongres Osób Represjonowanych, Działaczy, Solidarności i Kombatantów. Czujemy się zobowiązani do utrwalania pamięci o tamtych dramatycznych wydarzeniach, przede wszystkim po to, aby one już nigdy się nie powtórzyły, ale też z wdzięczności dla ofiar tych wszystkich, którzy nie wahając się, położyli szalę własnego życia, zdrowia, własnej wolności, aby dzisiaj Polska mogła być wolną i suwerenną – mówiła wojewoda Ewa Leniart na konferencji prasowej poprzedzającej uroczyste spotkanie kongresowe w sali kolumnowej Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie.
Obchodząc Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego, składamy hołd walczącym w sprawie polskiej wolności, swobód narodowych i obywatelskich. Pamiętamy też, że tragiczny bilans stanu wojennego i innych wydarzeń grudniowych tamtego czasu, to prawie 100 ofiar śmiertelnych, blisko 10 tysięcy internowanych i uwięzionych, zwolnionych z pracy, zmuszonych do emigracji i w inny sposób szykanowanych. Pamiętając o poświęceniu i krwi przelanej za Ojczyznę, chcemy oddać hołd wszystkim Bohaterom. Dzięki ich postawie Naród Polski wyszedł zwycięsko z niejednej dziejowej próby. Odzyskanie Niepodległości dokonało się poprzez walkę pełną poświęcenia nie tylko na polach bitew, ale i w codziennych zmaganiach polskich rodzin o zachowanie duchowej i materialnej substancji narodowej.
List do uczestników dzisiejszej uroczystości skierował premier Mateusz Morawiecki.
– Szanowni Państwo, Bohaterowie naszej wolności, sprzeciwiając się komunizmowi, nie wahaliście się stanąć po stronie prawdy. Dawaliście świadectwo postawy, którą tak celnie ujął ks. Jerzy Popiełuszko – pozostaliście „ludźmi wolnymi duchowo w warunkach zewnętrznego zniewolenia”. Mieliście odwagę upomnieć się o polską suwerenność, prawo i godność człowieka (…). Podejmując działalność opozycyjną na tysiące sposobów, płaciliście za to wysoką cenę represji, internowania, więzienia, często emigracji. Tamte lata to ogromny bagaż przeżyć i doświadczeń setek Polaków, setek polskich rodzin. Także tych opłakujących ofiary stanu wojennego. Za to wszystko, dziś tu zebranym, a także tym, których tutaj brakuje, w imieniu własnym i Rady Ministrów, składam podziękowania i wyrazy najgłębszego szacunku. Tworzycie Państwo grono ludzi, którzy w dniu próby potrafili dokonać wyboru między dobrem a złem, wolnością a zniewoleniem. Bez waszej determinacji, bez Waszej wiary w skuteczność walki nie byłoby niepodległej Polski, którą dziś wspólnie tworzymy” – czytamy w liście prezesa Rady Ministrów.
Słowa podziękowania przesłali również wiceprezes Rady Ministrów Jarosław Kaczyński oraz szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk. W imieniu parlamentarzystów głos zabrał poseł na Sejm RP Andrzej Szlachta. Do zgromadzonych zwrócili się w swoich przemówieniach ks. bp Jan Wątroba, członek Zarządu Województwa Podkarpackiego Stanisław Kruczek, przewodniczący Zarządu Regionu Rzeszowskiego NSZZ „Solidarność” Roman Jakim oraz współorganizatorzy uroczystości dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie Dariusz Iwaneczko i dyrektor Oddziału Okręgowego NBP w Rzeszowie Jerzy Guniewski.
Kongres był okazją do wręczenia rodzinom ofiar stanu wojennego i uczestnikom uroczystości pamiątkowych monet NBP „Pamięci ofiar stanu wojennego”, a także do obejrzenia filmów TVP 3 Rzeszów z cyklu „Twarze Wolności”, prezentujących sylwetki działaczy opozycji antykomunistycznej. Całość uświetnił spektakl w reż. Przemysława Tejkowskiego pt. „A ponad ziemią z kulami latały brylanty. Rzecz o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim”.
Organizatorami wydarzenia byli wojewoda podkarpacki Ewa Leniart, dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie Dariusz Iwaneczko oraz dyrektor Oddziału Okręgowego NBP w Rzeszowie Jerzy Guniewski. Inicjatywa, objęta patronatem medialnym Telewizji Polskiej S.A. Oddział w Rzeszowie i Polskie Radio Rzeszów, została zrealizowana w ramach projektu „Wolna Niepodległa”, dofinansowanego ze środków Programu Wieloletniego „Niepodległa” na lata 2017-2022, Priorytet 2, Schemat 2C.
